Good art is not
what it looks like,
but what it does to us
Roy Adzak
WES 1
Laat me mezelf zijn
Het levensverhaal van Anne Frank
Anne Frank, een gekend levensverhaal onder velen van ons. Een tragisch verhaal over oorlog, racisme en onmenselijke omstandigheden. Echter, in hoeverre kunnen we ons echt inbeelden hoe het ons denken, handelen en zijn beïnvloedt wanneer je zoiets meemaakt. Sterker nog, in hoeverre zitten de onderwerpen reeds verweven in ons eigen leven en hoe gaan we daar mee om? In deze rondreizende tentoonstelling, ingedeeld in een geschiedkundig en een actueel gedeelte, worden jongeren (en ongetwijfeld ook alle andere mensen) aan het denken gezet over hun eigen betrokkenheid bij het onderwerp diversiteit. Ik was vooral benieuwd naar hoe ze jongeren in de tentoonstelling betrokken houden en hoe ze hen aanzetten tot reflecteren. ​In het geschiedkundige gedeelte verliezen jongeren mogelijk snel hun aandacht, omdat de informatie daar vrij eentonig is gebracht. Het is opgebouwd uit panelen met telkens een tekst over het levensverhaal van Anne Frank onder een foto. Het woordgebruik is over het algemeen begrijpelijk voor jongeren, maar af en toe zijn er toch termen gebruikt die vrij moeilijk zijn voor de doelgroep, zoals deportatie. De betrokkenheid wordt enigzins gestimuleerd doordat er benoemd wordt dat er nog altijd discriminatie bestaat. Tevens doordat de beleving van personages weergegeven wordt in gedachten en gevoelens. Om jongeren meer aan te spreken en hun aandacht vast te houden zou, mijn inziens, in dit gedeelte meer gebruik mogen zijn gemaakt van afwisseling door bijvoorbeeld een diavoorstelling tussen de teksten en/of reflectievragen, zoals 'Hoe zou het voor jou zijn als je moest verdwijnen zonder afscheid te kunnen nemen van je vrienden?'' of 'Denk je eens in dat je maanden niet hardop mag lachen, omdat anderen je niet mogen horen'. ​Ikzelf verwacht dat vooral het actuele gedeelte jongeren het meeste over zichzelf laat reflecteren. Dit gedeelte bestaat uit schriftelijke tekstfragmenten met begeleidende foto's uit interviews met jongeren en hun omgeving. De jongeren zijn bevraagd over hun eigen identiteit, groepsvorming en ervaringen met discriminatie. Personen uit de omgeving (een naaste en een vreemde) zijn bevraagd over hoe zij de betreffende jongere zien. Het maakt heel duidelijk hoe verschillend onze indrukken kunnen zijn en hoe divers de punten waar we de nadruk op leggen wanneer we ons een beeld van iemand vormen. De diepgang van deze reflectie wordt gestimuleerd door begeleidende informatie, zoals 'Je bent niet overal hetzelfde want je hebt diverse rollen, bv thuis, op school, op de sportclub' of ' Je verandert ook door ervaringen, wat je doet of de mening die je hebt worden hierdoor gevormd' en ' Een verdere kennismaking kan een ander beeld geven dan de eerste indruk die je van iemand hebt'. Het laat ons nadenken over in hoeverre we zelf (on)bewust doen aan racisme, uitsluiten, vóóroordelen. Bij groepsbezoeken (bijvoorbeeld klasgroepen) wordt deze reflectie begeleid door iemand van de organisatie. Mijn inziens geeft dit wel een extra meerwaarde. Zonder begeleiding hangt de diepgang van de reflectie toch vooral af van in hoeverre de jongere zich geroepen voelt hierover na te denken. ​Ikzelf heb ook af en toe een spiegel voor mijn neus gehad. Ik betrapte me er ook wel eens op dat sommige interviews me verbaasden, omdat ik een heel andere verwachting had. Een verwachting gebaseerd op..., wat eigenlijk? Ik ken de persoon niet en heb diegene nooit gesproken. ...Toch uiterlijk dan! Confronterend...voor mezelf.​
Workshop fysiek theater
Toneel, theater… Ja, leuk!!... Toch, wanneer ik in de zaal zit. Nu was één van de verzoeken voor het cultuurportfolio om buiten je comfortzone te gaan. Laat mij nu op de agenda van het nabije cultuurcentrum een ‘workshop fysiek theater’ zien staan. Hmm, een overweging waard…maar, ook wel spannend…zal ik…zal ik niet………Ja, ik zal! Met kriebels in mijn buik onderweg naar het cultuurcentrum. Wat gaat er precies verwacht worden? Hoe groot zal de groep zijn? Zullen er bekenden onder de deelnemers zitten? Zal ik me durven laten gaan? Dit laatste wil ik graag ervaren. Durf ik me, wanneer ik me ongemakkelijk voel, te laten gaan. Natuurlijk is een workshop iets anders als voor de klas staan, maar ik kan me voorstellen dat een uitdrukkelijke expressie in lessen Nederlands zeer nuttig kan zijn bij bijvoorbeeld voorlezen, lessen over (non)verbale (mis)communicatie of sociale vaardigheden. Een levendige les maakt de leerlingen wellicht ook meer betrokken. Ook bij rollenspellen in de les kan dit stimulerend werken. Voor leerlingen (en vaak later ook nog voor volwassenen) zijn rollenspellen vaak een drempel. Voor veel leerlingen ligt dit waarschijnlijk ook buiten hun comfortzone. Een levendig voorbeeld kan hen dan misschien al een beetje uit hun tent lokken. Uiteindelijk was de drempel voor mij al iets minder groot toen bleek dat er maar drie van de acht deelnemers aanwezig waren (een teleurstellende opkomst voor de organisatie helaas). Maar de andere twee deelnemers waren dan wel weer student aan een opleiding woord en dans. Én, de workshop vond plaats op een echt podium in de theaterzaal. Het begon met jezelf voorstellen voor je medespelers, de docent en een ingebeelde volle zaal. En dát vond ik nu misschien nog wel het meest spannende deel van alles. Geheel op eigen improvisatie van achter op het podium naar voren stappen. Alle ogen (slechts drie paar in dit geval) vol verwachting op jou gericht! Het volgende was het uitbeelden van emoties (bijvoorbeeld verdrietig, blij, boos, angstig) en toestanden (bijvoorbeeld hysterie, verlegen, verliefd, schrikken). Klein beginnend en dan, elkaar opvolgend, de emotie of toestand steeds versterken. Hierbij voelde ik wel een drempel, maar gaandeweg verdween die meer en meer. Uiteindelijk begon ik er zelfs wel plezier in te krijgen. De onderlinge wisselwerking maakte het voor mij ook makkelijker. Ik stond niet alleen in de spotlights. Een leerpunt wat ik voor mezelf uit deze oefening meeneem is dat wanneer emoties klein getoond worden dit wel eens kan leiden tot miscommunicatie. Stel je maar eens voor, wanneer je een beetje verlegen of een beetje blij uitstraalt kan je bij allebei een beetje glimlachen. Ik heb bij deze oefening daadwerkelijk de emotie wel eens verkeerd geïnterpreteerd. Een les voor mezelf en tip voor jou als lezer: Wanneer je iemand wil aanspreken hierover: Altijd Navragen, Nooit Aannemen (ANNA)! Bij versterkte emoties is het verschil vaak veel duidelijker; als je heel verlegen bent ga je namelijk niet schaterlachen. In het laatste deel moesten we dieren uitbeelden met hun eigenschappen en gewoontes en hierbij inspelen op elkaar. Voor mijzelf vond ik het jammer dat dit geen menselijke taferelen waren; dat zou meer werkelijkheidsnabij zijn geweest. Dan had ik er mogelijk meer leerpunten uit gehaald. Wel was dit juist weer een extra factor waardoor het buiten mijn comfortzone lag en ik weer een drempel voelde om mezelf te laten gaan in bewegingen en geluiden. Maar, een geruststelling voor mezelf, die dierlijke drempel zal ik als leerkracht Nederlands niet zoveel tegenkomen. Al met al kijk ik wel tevreden terug op deze ervaring. Nu ben ik over de drempel heen gestapt. De groep was klein, wat het ‘veiliger’ maakte, en er was 1 deelneemster die een opleiding woord en dans doet maar toch veel moeite had zich te laten gaan, waardoor ik me gesterkt voelde. Voor mij was de twijfel hierover er omdat ik vroeger behoorlijk verlegen was. Gaandeweg de jaren is dat wel minder geworden en inmiddels sterk verbeterd. Echter, buiten je comfortzone gaan blijft een dingetje.
WES 1
WES 3
Turnhout op een kunstzinnige wijze
WES 1
Kunst… normaal zou ik deze wandeling niet eens overwegen. Niet mijn ding, te abstract, te vaag, de betekenis vaak ver gezocht. Ik wordt er helemaal niet enthousiast van. Dus uitermate geschikt voor mijn culturele verbreding! Mijn ervaring met kunst reikt niet veel verder dan de kunstwerken waar ik toevallig voorbij kom en waar ik dan weinig of geen aandacht aan besteed. Zeker heel abstracte kunstwerken kunnen mij niet bekoren. Tenzij ze een rustgevende uitwerking op mij hebben door een natuurlijke vormgeving en een zacht kleurgebruik. Ik ben dan ook vooral nieuwsgierig of de aanvullende informatie die de stadsgids gaat vertellen mij een andere beleving geeft van kunstwerken. Ik ben al blij dat het na een natte periode de betreffende zondagnamiddag droog is. Stel je voor dat ik, voor iets waar ik weinig naar uitkijk, door de regen had moeten banjeren. Aangekomen bij de Warande te Turnhout valt het me mee dat er toch nog een kleine twintig deelnemers zijn voor deze stadswandeling. De stadsgids leidt ons een tweetal uren langs zeer diverse kunstwerken in Turnhout, veel beeldende kunst, maar ook muurschilderingen. Hij vertelt hierbij iets over de achtergrond van de kunstenaar, de drijfveren, de werkwijze en benoemd soms andere kunstwerken van dezelfde kunstenaar die elders in België of daarbuiten te zien zijn. Eerlijk is eerlijk, ik was blij toen de 2 uren voorbij waren. Maar, toch is mijn visie op kunst wel wat bijgeschaafd. Waar ik voorheen vooral kunstwerken kon waarderen die iets concreets uitbeelden en/of een rustgevende uitstraling hadden, heb ik deze selectie nu toch wat uitgebreid. De stadsgids vertelde over een kunstenaar die als thema vaak criminaliteit gebruikt, maar dit uitbeeldt in kinderfiguren. In eerste instantie bekroop me hierbij een onaangenaam gevoel, echter door de uitleg die volgde werd mijn waardering alleen maar groter. De kunstenaar wil hiermee aankaarten dat elk kind zonder slechte bedoelingen geboren wordt, maar dat het bij sommigen dan toch ergens op het levenspad mis gaat… een maatschappelijk thema wat ik wel interessant vind. Het kunstwerk staat bij de rechtbank in Turnhout als teken dat elk mens recht heeft op een eerlijk proces. Dat geeft het voor mij toch een extra dimensie. Ik ben en blijf geen grote kunstliefhebber. Ik zal niet spontaan mijn vrije tijd vullen met het bezichtigen van kunst. En kunst die mij aanspreekt blijft zeer selectief. Maar, zelf ben ik toch wel verrast dat een kunstwerk wat eerst onaangenaam aanvoelt mij toch kan raken door het verhaal erachter. Als ik probeer te kaderen over welke kunst ik wel verwonderd of ontroerd kan zijn, zijn dat kunstwerken die iets concreets uitbeelden en mij in sereniteit raken of abstracte kunst die mij in sereniteit raakt. Tevens kan ik daar nu kunst aan toevoegen die staat voor een maatschappelijk thema wat mij raakt. Als ik denk aan lessen Nederlands zou kunst nu niet mijn eerste ingeving zijn. Toch kan het zeker interessant zijn. Bijvoorbeeld door vormen van kunst te combineren, waarbij leerlingen uit diverse afbeeldingen van kunstwerken kiezen of zelf een kunstwerk opzoeken om daarbij een gedicht te schrijven. Of tijdens een les over non-verbale communicatie de leerlingen laten benoemen welke emoties bepaalde kunstwerken bij hen oproepen. Dit kan bijvoorbeeld in een richting mens en maatschappij gekoppeld worden aan het feit dat kunst ook gebruikt wordt voor uiten van emoties in de psychologie, psychiatrie en jeugdhulpverlening. Eigenlijk kun je met kunst wel veel kanten op in het onderwijs, juist doordat het zo’n individuele beleving is. Misschien toch iets om eens verder over na te denken?
WES 3
Mike and The Moonpies
WES 3
Bij concerten denk ik aan iets groots, iets massaals, letterlijk in ruimte en publiek. Bij de enkele optredens waar ik ben geweest was dat ook zo. Toch, met heel verschillende ervaringen. Een optreden van een popgroep in een grote zaal geeft toch een heel andere beleving dan kleinkunst. Het ene luid, massaal en opzwepend, het andere intiem en rakend. Gisteren ben ik voor het eerst naar een optreden in een kleinschalig zaaltje geweest. Vooral benieuwd naar wat dat doet in de sfeer en beleving voor mezelf. Geen lange aaneengesloten rijen van stoelen, maar verdeeld door de zaal kleine ronde tafeltjes met stoelen en achterin staand publiek. Alleen dat geeft al een gemoedelijke, huiselijke sfeer. Een paar ouderwetse lampenkappen op het podium maakten dit plaatje af. Daarbij kwamen de muzikanten bij opkomst doorheen het publiek het podium opgelopen. Het maakt de afstand letterlijk, maar ook figuurlijk kleiner. Mike and The Moonpies is een Amerikaanse band die countrymuziek met honky-tonk en hawaïaanse invloeden neerzet. Instrumentaal ondersteunt met elektrische gitaren, drum en een pedal-steelgitaar. Het laatste instrument, ook hawaïgitaar genoemd, was voor mij nieuw. Een klein woordje uitleg… Het is een snaarinstrument, elektrisch of akoestisch, dat meestal horizontaal wordt bespeeld. Het heeft een kenmerkende glijdende toonverbinding. Hij is ook te bedienen met pedalen en kniehefbomen, waardoor een groter aantal akkoorden bereikt kan worden en meer muziekeffecten mogelijk worden gemaakt. De variant van het optreden stond op pootjes en de muzikant zat erachter op een krukje. Het geeft een heel bijzondere, herkenbare klank met inderdaad glijdende, verbindende tonen. Heel verrassend. Countrymuziek kan ik normaal wel waarderen, maar eerder de ‘zachtere’ variant met akoestische gitaren. Deze combinatie met elektrische gitaren maakt het drukker, heftiger en geeft mij minder rust. Toch heb ik er wel van genoten. De songteksten vertelden vaak het verhaal van de gewone, alledaagse man die van 9 tot 17 werkt en probeert het hier en nu te appreciëren en positief te blijven ondanks de nodige zorgen. Deze nummers, van het album ‘One to grow on’, zijn geschreven door frontman Mike tijdens de coronapandemie, gebaseerd op gedachten en herinneringen aan zijn vader, zijn grootvader en de mensen waarmee hij opgegroeid is. Er zit voor hem veel herkenning van zichzelf in. Vroeger werkte hij zelf als elektricien samen met zijn vader. Zijn leven zal drastisch veranderd zijn nu hij als muzikant de wereld over reist met 250 shows op een jaar. De kleinschalige, huiselijke setting en het alledaagse thema spreken mij zeer aan. Wat ik jammer vond is dat Mike zelf naar mijn mening, geen positieve uitstraling had naar het publiek, eerder een tikkeltje arrogant. Daarentegen zorgde de bassist wel voor meer positieve interactie. Je merkt toch dat dat de sfeer een extra boost geeft. Die interactie was er na het optreden zeker wel en zelfs heel laagdrempelig. De band stond toen in de hal na te praten met het publiek. Ook waren er een paar grote fans aanwezig die hun platen hebben laten signeren. Je zag de ‘gewone werkende mens’ even terug tussen andere gewone werkende mensen. Voor mij is zo’n kleinschalig concert een absolute positieve ervaring. Voor herhaling vatbaar bij een volgend optreden!
WES 2
Muziektheater
'Broken circle breakdown'
WES 1
Altijd spannend, een andere variant van hetzelfde verhaal… bijvoorbeeld een verfilming van een boek. Valt het mee of valt het tegen? Je hebt al een beeld, een beleving van het verhaal en in een andere variant zitten altijd verschillen. Kan het de beleving evenaren of is het een domper? Een lichte twijfel ontstond toen ik in het programma van het lokale cultuurcentrum het muziektheater ‘Broken circle Breakdown’ zag. De film ‘The broken circle breakdown’ vind ik heel mooi, maar ook heel aangrijpend. Eigenlijk weet ik meteen dat ik naar dit muziektheater wil, maar ergens ben ik ook een beetje bang dat het tegen gaat vallen. Toch de datum op de kalender gezet vanaf wanneer je tickets kunt bestellen! Gelukt, we hebben tickets voor ons vieren, een gezinsuitje! Helaas mocht dat niet zo zijn; Lize Feryn ziek op de dag van de uitvoering. Zo jammer, ik had er echt naar uitgekeken. Maar de tickets blijven geldig, er moet alleen nog gezocht worden naar een nieuwe datum… lap, precies in de examenperiode van onze jongens… voor 2 tickets nieuwe liefhebbers zoeken. Uiteindelijk is het een heel gezellig vriendenuitje geworden. En of ik genoten heb… ik was bang dat de intensiteit van de emoties niet tot hun recht zouden komen, maar niks was minder waar. De wanhoop, de angst, de machteloosheid, de frustratie, de onbedoelde uitspattingen, de miscommunicatie… elke beleving van de film was er. En evenzeer heb ik intens genoten van de live bluegrass muziek, zo mooi! En geweldig om de muzikanten zelf zich te zien inleven in het verhaal tijdens het spelen; triest, blij, verbouwereerd… de muziek en de uitstraling waren één. Natuurlijk waren er verschillen met de film; het verhaal werd hier in flashbacks verteld vanuit de ouders, een minimaal uitgebeelde verhaallijn, maar voornamelijk een vertelde verhaallijn. Ik denk dat dit wel heeft geholpen om minder de vergelijking met de film te maken. Ik ben in ieder geval blij dat ik dit niet gemist heb. De staande ovatie was dik verdiend!
WES 2
Duivels Enigma
(Klassieke muziek)
WES 3
Klassieke muziek, opera… zelden dat ik daar naar luister, opera zelfs niet. In hectische tijden wanneer ik echt rust in mijn hoofd wilde creëren heb ik wel eens de klassieke zender Klara opgezet. En op die momenten bracht me dat ook daadwerkelijk rust. Maar ik denk dat ik die momenten op 1 hand kan tellen. Een klassiek concert heb ik dan ook nog nooit beleefd. Uitgerekend geschikt dus voor mijn cultuurblog. Zo ben ik op een zondagnamiddag naar de Warande in Turnhout getrokken voor een uitvoering van het Euregio Jeugdorkest met sopraan Astrid Stockman als gastsoliste. Het Euregio orkest bestaat uit jongeren tussen de 14 en 25 jaar die, na auditie, geselecteerd zijn deel te mogen nemen. Ze spelen op relatief hoog niveau samen. Het is indrukwekkend om te zien dat zoveel jonge mensen samen zo gedreven een zeer mooie muzikale prestatie neerzetten. Ikzelf heb vooral extra genoten van de cello’s en de harpen, zo’n bombastische instrumenten met zo’n warme, dromerige klanken. Enkele nummers werden samengespeeld met sopraan Astrid Stockman. Enorm knap wat ze met haar stem kan, maar toch is dit niet iets waar ikzelf van kan genieten. Het is voor mij te theatraal gebracht en tekstueel is het nauwelijks verstaanbaar. Het roept bij mij toch een duidelijke aversie op. Klassieke muziek mag voor mij, bij grote voorkeur, puur instrumenteel zijn.
WES 2
Boekvoorstelling 'Nou en'
(Patrick van Gompel)
WES 1
Verschillen tussen Belgen en Nederlanders? O jazeker wel! En daarin is Patrick van Gompel het volledig met mij eens (of ik met hem). Zijn nieuwste boek ‘Nou en’ gaat juist over deze verschillen. In Weelde, het dorp waarin hij is opgegroeid, toepasselijk nabij de Nederlandse grens, vond zijn boekvoorstelling plaats. Daar was ik, als Nederlandse woonachtig in België, wel eens benieuwd naar! De avond begon met een interview waarbij een Nederlander Patrick vragen voorlegde naar aanleiding van zijn boek. Helaas stuurde de interviewer, tot ongenoegen van Patrick, steeds aan op historische en politieke kwesties. Patricks geduld raakte zichtbaar op en hij heeft een aantal pogingen gedaan om duidelijk te maken dat het boek niet dáárover gaat. De interviewer hield echter vast aan zijn eigen invulling. Eén van de genoemde eigenschappen van Nederlanders is dat ze zichzelf graag horen praten en niet goed kunnen luisteren… toepasselijk! Als er een opname van was gemaakt zou het een mooi voorbeeld van miscommunicatie zijn geweest om te tonen in het secundair onderwijs. De tweede helft was een stuk interessanter. Hier vertelde Patrick over enkele verschillen die hij heeft ervaren en hoe bepaalde eigenschappen in de Nederlandse cultuur volgens hem tot stand zijn gekomen. Veel werd teruggeleid naar de vroeger overheersende protestantse godsdienst. Dit vind ik persoonlijk toch wel ver gezocht. Het publiek mocht tussendoor ook vragen stellen. Wanneer de interviewer probeerde tussen te komen, werd deze met een grapje resoluut de mond gesnoerd. Een van de laatste vragen was het verzoek om te checken hoeveel Belgen en hoeveel Nederlanders er aanwezig waren; de Nederlanders moesten hun hand opsteken. De verdeling was redelijk fifty-fifty, maar wel heel typisch was dat alle opgestoken handen in de voorste helft van de zaal zaten… wellicht is ook hier een eigenschap uit af te leiden?… ;).
