Wake up
and smell the inspiration
(onbekend)
 

Een leerkracht heeft mij eens gezegd “Ik geef mijn leerlingen met dyslexie geen aangepaste teksten. Dat hebben ze in de maatschappij ook niet overal; daar moeten ze mee leren omgaan”. Ergens begrijp ik wel wat ze zegt en is het ook te verdedigen. Tenminste, als het puur over het omgaan met schriftelijke informatie in de maatschappij gaat; kranten, websites, menukaarten, contracten, bijsluiters, boeken en dergelijke. Maar wat als de leesvaardigheid niet het hoofddoel is, maar wel de kennis en vaardigheid van andere vakken? Wat als de leesvaardigheid het doornemen en opnemen van leerinhoud in de weg staat? Dan zou dyslexie kunnen leiden tot het beperkt benutten van de capaciteiten van de persoon. Ik zou dit kansarmoede in het onderwijs durven noemen. Ik ben ervan overtuigd dat je de leesvaardigheid bij kinderen met dyslexie moet blijven uitdagen, maar het mag niet ten koste gaan van de leerkansen! De twee deskundigen die in het artikel aan het woord komen pleiten beiden voor ondersteuning van de leesvaardigheid bij dyslexie; Madelon van den Boer kijkt hierbij naar leesvaardigheid als doel en Petra Beuk kijkt voornamelijk naar leesvaardigheid als middel. Hun meningen komen niet altijd overeen, wat volgens mij voortkomt uit het feit dat ze eigenlijk niet over hetzelfde spreken. Bij kinderen met dyslexie kunnen de hersenen de koppeling tussen klanken en geschreven tekens niet goed maken, waardoor zij moeite hebben met lezen en schrijven. Madelon van den Boer, orthopedagoog aan de universiteit van Amsterdam, geeft aan dat kilometers maken in het lezen eigenlijk de enige oplossing is voor kinderen met dyslexie om de leesvaardigheid te verbeteren. Maar als lezen moeilijk gaat ontstaat er vaak een aversie tegen. Theaterleesboeken en samenlees-boeken kunnen het lezen dan aantrekkelijker maken. Hierin wordt op beurtrol een fragment gelezen. Ook is leesbegeleiding, waarbij leerlingen door een begeleider gecorrigeerd en bijgestuurd worden, volgens haar belangrijk om te oefenen in het aan elkaar koppelen van woorden en klanken. Naast het oefenen bestaan er voor kinderen met dyslexie ook hulpmiddelen om het lezen te ondersteunen. Het enige effectieve visuele hulpmiddel is volgens Van den Boer ‘spacing’. Dit houdt in dat je zowel de ruimte tussen letters binnen een woord als tussen de woorden zelf wat groter maakt, dus de tekenafstand. Hoewel er een lettertype Dyslexie-font bestaat, blijkt uit onderzoek dat de effectiviteit hiervan ook toe te schrijven is aan de juiste tekenafstand. Met word kun je echter zelf bij elk ander lettertype dezelfde tekenafstand instellen. Hoewel Van den Boer geen voorstander is van luisterboeken omdat deze geen geschreven woorden en klanken laten koppelen, heeft Petra Beuk hier een andere mening over. Beuk is huiswerkbegeleider voor middelbare scholieren en gespecialiseerd in leerlingen met dyslexie. Volgens haar helpen luisterboeken juist om kinderen met dyslexie te laten ervaren hoe leuk boeken zijn. Daarnaast beschrijft zij ook een aantal mogelijkheden waarbij studieboeken als luisterversie beschikbaar zijn of waarbij programma’s met spraaksynthese de schriftelijke studieboeken voorlezen. Hierbij bestaat een programma dat het woord dat wordt voorgelezen ook highlight, waardoor je zelf kan meelezen. Dit ondersteunt net hetgeen waar kinderen met dyslexie moeite mee hebben; de koppeling leggen tussen het geschreven woord en de klanken. Helaas is dit een zeer prijzig programma, waardoor het voor veel scholen of particulieren geen haalbare optie is. Ook de gangbare lesmethodes bieden naast een papieren lesboek online leermiddelen aan. Hierbij is vaak ook het boek in gesproken vorm beschikbaar. Wat betreft schriftelijke examens bestaat er helaas een beperking op de beschikbaar als voorleesapp. Wel is het mogelijk altijd spraaksynthese te gebruiken. Naast het auditief aanbieden van leerinhoud pleit Beuk er ook voor het onderwijs te verbreden. Zij beschrijft in het artikel een aantal methodieken waarmee kinderen met dyslexie effectiever leren. Een heleboel mogelijkheden dus om uit te putten. Maar wanneer gebruik je nu wat? Als leerkracht is het belangrijk om zowel de leesvaardigheid te stimuleren als de leerkansen te benutten. Of en wanneer je welke ondersteuning voor een leerling met dyslexie toepast, is afhankelijk van het hoofddoel van dat moment. Mogelijk dat een aanbod van leerinhoud met schriftelijke, auditieve én visuele informatie beide doelen kan integreren. Een uitdaging dus voor je eigen lesvoorbereidingen! Ik vind het belangrijk de leerlingen ook zelf bewust te maken van doel en middel, zodat ze hier gericht mee leren omgaan in eigen studiemethodes. Welke tips zouden leerlingen met dyslexie hier zelf over geven? De leesvaardigheid bij dyslexie uitdagen, maar niet laten leiden tot kansarmoede; voor zowel de leerling als de leerkracht een gedeelde verantwoordelijkheid!